خیلی وقت ها از آدم های اطراف خودم این جمله را شنیده ام “ای کاش چند تا مثل خودم یا مثل دوستم داشتم”. این جمله بیانگر رویای بسیاری از آدم هاست. ساخت موجود یا چیزی که شبیه به آنچه می خواهیم باشد. حالا به نظر میرسد با توسعه مدل های هوش مصنوعی و کارکردهای متنوع آن ما انسان ها بسیار به دستیابی به این رویا نزدیک شده ایم. انسان مصنوعی یا همان ربات انسان نما با هوش مصنوعی. این مقاله به بررسی این موضوع می پردازد. چطور می توانیم با هوش مصنوعی یکی مثل خودمان را بسازیم. البته از نوع مصنوعی.
از انسان طبیعی تا انسان مصنوعی
ساخت ربات های انسان نما، سال ها مورد توجه محققان و متخصصان بوده است. نزدیکی عملکرد به انسان ها و حتی فراتر از انسان ها به عنوان یک هدف اصلی در ساخت این ربات ها مطرح بوده است. شرکت هایی مانند IBM سال ها برای ساخت ربات ها تلاش کرده اند. اما آنچه که ما در مورد آن صحبت می کنیم ربات های انسان نمایی هستند که کاملا شبیه انسان ها رفتار می کنند. صحبت می کنند، می شنود، تحلیل می کند، می خندد، گریه می کند و … البته از نوع مصنوعی آن. آنچه بین ربات های صنعتی و انسان مصنوعی یا همان ربات های انسان نما فاصله ایجاد کرده بود را امروزه با نام هوش مصنوعی می شناسیم. هوش مصنوعی این فاصله را پر کرده است و پیش بینی می شود تا با توسعه مدل های زبانی به زودی غالب وظایف که هوش طبیعی انسان انجام می دهد، توسط هوش مصنوعی قابل انجام باشد. همین حالا در سال 2025 شما در حال صحبت کردن با یک هوش مصنوعی هستید. می نویسید و مدل های زبانی پاسخ شما را می دهند. از صدای خود استفاده می کنید و هوش مصنوعی شبیه به یک انسان با شما صحبت می کند. تصویر می دهید، هوش مصنوعی تصویر را تحلیل می کند. رنگ ها را تشخیص می دهد. بو را متوجه می شود. با تحلیل حساسیت متوجه احساسات شما می شود و می تواند پاسخ مناسب به احساسات شما را بدهد. همینطور پیش برویم ایجاد تمایز بین هوش مصنوعی با یک انسان دشوار می شود. حالا تصور کنید این هوش مصنوعی با علم رباتیک ادغام شود. می شود همان انسان مصنوعی یا ربات های انسان نمایی که غالب فعالیت های انسانی را انجام می دهد و می تواند کاملا شبیه یک انسان عمل کند. در این مقاله می خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم که انسان مصنوعی در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد و در آینده نزدیک در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت. این بررسی را به صورت فنی و جز به جز انجام می دهیم تا تصویر درستی از آینده به شما انتقال دهیم.
مدل های زبانی اولین و پایه ای ترین فناوری برای تولید انسان مصنوعی
اولین و پایه ای ترین مفهوم برای تولید انسان مصنوعی همان مدل های زبانی هست که امروزه در حال استفاده توسط غالب انسان ها می باشد. در حال حاضر و در سال 2025 بر اساس گزارش datareportal بیشتر از 1 میلیارد نفر در جهان در حال استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای مختلف آن هستند. مدل های زبانی متعددی منتشر شده اند که هر کدام وظیفه خاصی را انجام می دهند و یا چند وظیفه ای هستند. مانند GROK, GPT و … که به صورت چند وظیفه ای آموزش دیده اند. توانایی خواندن متن، صوت، تبدیل صورت به متن، متن به صوت، تولید ویدئو از متن، تولید و تصویر سازی از متن به عکس اینها همه وظایفی است که توسط مدل های زبانی هوش مصنوعی قابل اجرا می باشند. این وظایف در واقع همان وظایفی هستند که هوش طبیعی انسان ها انجام می دهد. شما در حال حاضر که این متن را می خوانید در حال تبدیل متن به یک ادراک در ذهن خود هستید. هوش مصنوعی های موجود نیز می توانند متن شما را تحلیل و منظور شما را درک کنند. شما می توانید صدای خودرویی که از کنار پنجره در حال عبور است را متوجه شوید. هوش مصنوعی های موجود که در وظیفه تحلیل صوت تخصصی شده اند هم می توانند این صدا را تشخیص دهند. شما می توانید رنگ هایی که در اطراف شما هستند را تشخیص دهید، هوش مصنوعی های موجود نیز می توانند این وظیفه را انجام دهند و هر چه به سمت آینده می رویم این توانایی ها در حال تقویت و افزایش دقت هستند به صورتیکه پیش بینی می شود توان هوش مصنوعی در برخی موارد بیشتر از انسان ها نیز می شود. مثلا شما ممکن است از صدای خودرو فقط متوجه شوید که یک خودرو در حال عبور است ولی هوش مصنوعی می تواند با صدای خودرو متوجه نوع خودرو هم شود. حالا بیاییم این توانمندی را روی ربات ها پیاده سازی کنیم. رباتی که می تواند بهتر از انسان در برخی مواقع وظایف مرتبط با هوش را انجام دهد. حالا شما یک رباتی دارید که هوشمند است. حتی هوشمند تر از شما !!!!!
پوست مصنوعی
یکی از مواردی که در سال های اخیر در ارتباط با ربات های انسان نما مطرح شده است ساخت پوست مصنوعی است که قابلیت شناخت لمس و فشار را مانند پوست طبیعی انسان ها داشته باشد. یکی از این موارد پوست مصنوعی نوری/الکترونیکی است که توانایی حس ربات ها از محیط را افزایش داده است. این فناوری دارای قابلیت حس لمس، دما و فشار می باشد. این فناوری به ربات ها این امکان را میدهد که با ترکیب فناوری های فیبر نوری، سنسورهای فشاری و مواد انعطاف پذیر، محیط را ببینند و تحلیل کنند. اگر علاقه مند به مطالعه بیشتر هستید می توانید مقاله مرتبط با این موضوع را از این لینک مطالعه کنید. پس ما بسیار به توسعه پوست های مصنوعی نزدیک هستیم. حالا فرض کنید این پوست ها به ربات ها اضافه شود. ربات می تواند فشار، لمس، میزان نور و … را که وظیفه پوست انسان است را حس کند و از این طریق اتفاقات محیطی را بهتر ارزیابی و تحلیل کند. حالا با پرینترهای سه بعدی می توانیم پوستی دقیقا مثل صورت شما ایجاد کنیم. پس تا به اینجا رسیدیم به هوش مصنوعی و پوست مصنوعی.
اندام مصنوعی
میرسیم به بحث اندام مصنوعی. حالا که یک ربات داریم که دارای هوش مصنوعی و پوست مصنوعی است، برای طبیعی تر شدن و کامل شدن عملکرد نیاز به اندام مصنوعی داریم. اولین بحث در ربات های توسعه یافته مرتبط با حفظ تعادل هنگام راه رفتن و دویدن بوده است. در حال حاضر ربات اپتیموس تسلا بخوبی توانسته است عملکرد خوبی را در این بخش از خود نشان دهد. این ربات می تواند بدود، حرکت کند و به مانند انسان ها بسیاری از وظایف را بر روی دو پای خود انجام دهد. یکی از فناوری های تولید شده در این بخش پای مصنوعی توسعه داده شده توسط دانشگاه میشیگان بوده است که با سنسور های IMU تعادل را حفظ کرده و انرژی کمتری هم مصرف می کند.
در خصوص دست مصنوعی نیز تلاش ها برای افزایش مهارت دستی و توان حس لمس متمرکز بوده است. دست بیونیک ژاپنی یکی از این فناوری ها است که در سال 2025 توسط شرکت OSAKABASED توسعه یافته است. این دست ها با دقت بسیار بالا می توانند حرکت دستی را شبیه انسان ها اجرایی کنند. پیش بینی می شود که دست های مصنوعی با استفاده از یادگیری ماشین تا سال 2030 بتوانند عملکردی طبیعی و بهتر از دست طبیعی داشته باشند. توانایی درک اطلاعات محیطی به صورت عمیق تر در کنار کسب اطلاعات بیشتر از محیط به صورت جزئی تر ویژگی هایی است که این دست ها را حتی نسبت به دست انسانی دارای برتری بیشتری می نماید.
یکی دیگر از شگفتی های فناوری در سال های اخیر مرتبط با بینی مصنوعی بوده است. این بینی ها با مدل های هوش مصنوعی و ترکیب با سنسورها توانسته اند با قدرت بالایی رایحه ها را تشخیص دهند و انواع بوها را با دقت بالایی شناسایی کنند. این بینی ها برای کاربرد در خطوط تولید مورد استفاده قرار گرفته اند. محققان کره ای در موسسه تحقیقاتی DGIST بینی مصنوعی را با قدرت تشخیص بالا طراحی کرده اند.
چشم و گوش مصنوعی نیز یکی از مهم ترین فناوری هایی است که در سال های اخیر توسعه یافته است. بسیاری از مدل های استریم هوش مصنوعی در حال حاضر می توانند بخوبی با استفاده از یک دوربین محیط اطراف را مشاهده کنند. همین الان هم می تواند در مدل های استفاده شده توسط گوگل ای آی استودیو از این قابلیت ها استفاده کنید. هوش مصنوعی قادر است تا محیط را بخوبی مشاهده و تحلیل کند. اگر یک تلفن همراه را در دست خود بگیرید هوش مصنوعی می تواند این را تشخیص دهد. مدل های تشخیص اشیا و مدل های استریم هوش مصنوعی توانسته اند قابلیت هایی را برای چشم و گوش مصنوعی ایجاد کنند. حالا مدل ها می توانند بشوند و ببینند. هر چه جلوتر می رویم نیز دقت این مدل ها بیشتر می شود. حالا ما یک هوش مصنوعی داریم، یک پوست مصنوعی و تعدادی اندام مصنوعی که حتی بهتر و بیشتر از انسان ها می توانند وظایف انسانی را انجام دهند. حالا سوال که پیش میاید این است که حس چه می شود؟ آیا حس هم می توانیم به هوش مصنوعی انتقال دهیم؟
احساسات مصنوعی
یکی از مواردی که دانشمندان هوش مصنوعی همواره مطرح می کنند این است که شاید هوش مصنوعی نتواند به مانند انسان ها احساسات را درک کنند. اما در سال های اخیر مدل های هوش مصنوعی ارائه شده است که توان تشخیص حالت احساسی را از روش نوشته ها داشته اند. این مدل ها در قالب روش های تحلیل حساسیت بیان شده اند. تحلیل حساسیت های موجود می توانند بر اساس متن نوشته شده تشخیص دهند که حالت نویسنده و یا متن نوشته شده یک نوشته خوشحال است یا یک نوشته ای که نشان از عصبانیت نویسنده دارد. همین هم تکامل کاملی در مدل های هوش مصنوعی برای درک احساسات می باشد. مدل های هوش مصنوعی در زمان کنونی می توانند با کسب اطلاعات از چهره، صدا، نوشته و ترکیبی از اینها در خصوص نوع احساس فرد نتیجه گیری کنند که این مدل ها با دقت بالایی در حال توسعه هستند. برای مثال سیستم های همجوشی چند مدی نمونه ای از این مدل ها هستند که در خودروهای تسلا برای بررسی و تشخیص خستگی راننده در حین رانندگی استفاده شده است. پیش بینی می شود این مدل ها به سرعت و دقت بیشتر در تشخیص احساس افراد در حال توسعه هستند بنابراین شاید بتوان روزی به جایگاهی رسید که هوش مصنوعی بتواند غالب احساسات افراد را درک کند و بر این اساس پاسخ مناسب ارائه دهد. خود از هوش، پوست، اندام مصنوعی رسیدیم به احساسات که جنبه های نرم انسان مصنوعی هستند. حالا ما یک ربات داریم که پوستی شبیه به ما دارد، مثل ما می تواند حرف بزند و بشوند و اندام هایی شبیه ما با کارایی مشابه یا بیشتر دارد و در نهایت می تواند احساسات را تشخیص و پاسخ مناسب ایجاد کند. حالا به نظر می رسد به یک انسان مصنوعی خیلی نزدیک شده ایم.
اثر انگشت مصنوعی
یک اثر انگشت دارای خطوط موج دار، نقاط انتهایی، و شاخه های تشکیل شده است که ترکیبی از این موارد اثر انگشت منحصر به فرد را ایجاد می کند. اما مدل های یادگیری عمیق می توانند با ارزیابی این الگوها و خطوط تصویر منحصر به فرد اثر انگشت را تحلیل و با استفاده از پرینترهای سه بعدی بر روی یک پلیمر الاستومری یا نانو ساختارهای سطحی این اثر انگشت را برای ربات ها طراحی و پیاده سازی کنند. اینجا یکم شرایط ترسناک می شود. فرض کنید حالا ربات ها می توانند اثرانگشت شما را یاد بگیرند و از هویت شما سو استفاده کنند. ولی بهر حال این امکانی است که می تواند وجود داشته باشد. حالا ما یک ربات انسان نما داریم. با هوش قوی و قابلیت دیدن و شنیدن و بوییدن و درک احساسات با اندام های مصنوعی و پوستی شبیه خودمان (با پرینترهای سه بعدی) و در نهایت اثر انگشتی مانند خودمان. دیگر چه؟
یادگیری سریعتر و جامع تر توسط انسان مصنوعی
حالا که با ربات های انسان نما با هوش مصنوعی و اجزای آن آشنا شدید حالا این سوال مطرح می شود: آیا می توانیم این ربات ها را طراحی کنیم که از انسان ها هم قویتر شوند؟ پاسخ این است که در بسیاری از موارد بله. ربات های هوش مصنوعی می توانند از انواع مدل های زبانی استفاده کنند که به دنیای داده های بزرگ متصل هستند و با استفاده از ظرفیت های زیرساختی عظیم می توانند با سرعت بالایی تحلیل کنند. وظیفه ای که برای بسیاری از انسان ها مشکل است و یا بعد از مدتی منجر به خستگی فرد می شود. اما ماشین کافیست شارژ باشد تا بتواند روزها، هفته ها و یا سال ها فعالیت بدون توقف را انجام دهد. یادگیری سریع با استفاده از یادگیری تقویتی و روش های نوین آن به هوش مصنوعی این اجازه را می دهد که بر اساس بازخوردها با سرعت بالایی یاد بگیرند و خود را اصلاح کنند. موضوعی که می تواند با سرعت بالا اجرایی شود و حتی از نظر قدرت ذهنی قویتر از یک انسان عمل نماید.
تقلید از رفتار، گفتار، فعالیت ها، طرز فکر و … توسط هوش مصنوعی
رسیدیم به یک موضوع جذاب. هوش مصنوعی می تواند از داده ها یاد بگیرد تا یک وظیفه خاص را به صورت اثربخش و با دقت بالایی انجام دهد. فرض کنید یک هوش مصنوعی رفتار ها، گفتارها و فعالیت های شما را در قالب داده های ویدئویی و صوتی و تصویری بررسی کرده و الگوهای شما را استخراج کند و یاد بگیرد. نتیجه ؟ هوش مصنوعی می تواند دقیقا رفتارها، گفتار و فعالیت های شما را کپی کند و طوری رفتار کند که شبیه شما به نظر برسد. چه اتفاقی خواهد افتاد؟
پیش بینی برای آینده انسان مصنوعی
حالا که می توانیم ربات انسان نما با هوش مصنوعی بسازیم که می تواند بشوند، ببیند، یاد بگیرد، حرکت کند، چهره شبیه ما با پوست شبیه ما داشته باشد، اثر انگشت ما را داشته باشد، با لحن ما صحبت کند و … ما می توانیم نمونه های مانند خودمان یا بهتر از خودمان تولید کنیم و آنها را برای فعالیت های محیطی به بیرون از منزل و محل کار هدایت کنیم. تصور کنید یک مدل ربات انسان نما با هوش مصنوعی طراحی کنید که کاملا شبیه شما باید و بتواند بر اساس داده هایی که به آن وصل می شود به جای شما در جلسات شرکت کند، آزمون های دانشگاهی را با نمره بالا کسب کند، کارهای بانکی شما را انجام دهد و به جای شما رانندگی کند. اینها همه ممکن شده است و یا در حال ممکن شدن هستند. کارخانه های تولید ربات های انسان نما با هوش مصنوعی ایجاد می شوند که با سرعت ورژن های جدید این ربات ها را می دهند. مثل مدل های تلفن همراه که سالی یا دوره ای جدید می شوند. 10 سال دیگر می گوییم کارخانه ربات سازی یک ربات جدید ساخته که کاملا ماست و تمامی کارهای ما را انجام می دهد. این دیگر یک رویای نشدنی نیست. خیلی نزدیک شده ایم. خیلی
دکتر مهران شیرزاد
مدیر سایت دیجی نورون
